سرنوشت پناهجویان رنگین کمانی در «ترکیه اردوغان»
سازمان ایلگا اروپا، سازمان فعال در زمینه حقوق افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو، به تازگی اقدام به انتشار جدیدترین گزارش خود در ارزیابی ورده بندی چهل و نه کشور اروپایی در زمینه وضعیت افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو کرده است. اگر به نقشه «رنگین کمان اروپا» سازمان ایلگا نگاهی بیاندازید، در قعرجدول رتبه‌بندی کشورها نام کشوری توجه‌تان را جلب می‌کند که برای بسیاری از مردم افغانستان، سال‌هاست تبدیل به خانه دوم شده است. ترکیه، کشوری که میزبان خیل عظیمی از پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی است، در ارزیابی سازمان ایلگا اروپا از وضعیت افراد همجنسگرا، دوجنسگرا، ترنس، اینترسکس و کوییر نتوانست امتیازی بیشتر از پنج درصد از صد درصد را کسب کند و همین سبب شد تا بعد از جمهوری آذربایجان، در جایگاه دوم بدترین وضعیت برای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو قرار بگیرد. ارزیابی سازمان ایلگا شامل هفتاد و چهار معیار است که بین هفت دسته موضوعی تقسیم می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به برابری و تبعیض، فضای جامعه مدنی، جنایات و سخنان نفرت پراکنانه و پناهندگی اشاره کرد.
روایات و تجربیات زیسته پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی در طی سال های اقامت در این کشور خود گواهی بر این مدعاست که ترکیه، در سایه حکومت رجب طیب اردوغان و حزب اش «عدالت و توسعه» تبدیل به جهنمی برای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو شده است به گونه ای که حتی جامعه رنگین کمانی ترک نیز تمایل به خروج از کشور و در مواردی درخواست پناهندگی از دیگرکشورها، خصوصا کشورهای اروپایی دارد. در چنین شرایطی که جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو ترک چنان از وضعیت دست شسته که چاره را درترک کشور می بیند، می توان تصور کرد که پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی در چه وضعیتی به سر می برند. اسلامیزه کردن ترکیه سکولار در طی چند سال زمامداری اردوغان سبب شده تا جامعه ترکیه از کشوری که روزگاری به همزیستی مسالمت آمیزشهروندانش در کنار هم مشهور بود، تبدیل به جامعه ای با آستانه تحمل پایین شود که کوچک ترین تفاوتی با هنجارهای رایج جامعه را بر نمی تابد.
ترکیه که روزگاری برای برگزاری رژه افتخار جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو مورد تحسین جهانی قرار گرفت و افراد رنگین کمانی در خیابان های شهرهای آن، آزادانه، دست در دست یکدیگر قدم می زدند حالا به چنان وضعیتی دچار شده که کمتر کسی تصورش را می کند روزگاری در شهرهای آن، هزاران هزار نفر، ماه افتخاررا در صلح و امنیت گرامی می داشتند. مژگان، زن ترنس پناهجوی افغانستانی که بعد از هشت سال اقامت در ترکیه توانست به کانادا بازاسکان شود از خاطرات اقامتش در این کشور می گوید: « ترکیه ای که من به آن وارد شدم با ترکیه ای که از آن خارج شدم زمین تا آسمان تفاوت دارد، اوایلی که به ترکیه آمدم حتی با اینکه در شهر کایسری که یک شهر بسیار مذهبی است زندگی می کردم جز گهگاهی نگاه سنگین مردم، کسی مرا به خاطر اینکه در در یک بدن [منتسب به] مردانه، با پوششی [منتسب به] زنانه و میکآپ در شهر تردد می کنم آزار و اذیت نمی کرد، من آنجا با فردی کار می کردم که به خدا و رسول الله معتقد بود اما هم زمان مرا مثل فرزندان خود دوست می داشت» مژگان در ادامه می گوید که این وضعیت پایدار نماند و کم کم شرایط در شهر او تغییر کرد: « همانطور که گفتم مردم با اینکه می دانستند ما که هستیم اما با ما کنار می آمدند اما هرچه دولت در ترکیه قدرتمندتر شد تبلیغات علیه امثال ما در این کشور بیشتر شد، حتی در مساجد از ما به عنوان عامل تباهی جوانان جامعه یاد می کردند و چهره شیطانی از ما می ساختند، این شد که کم کم آزار و اذیت های کلامی شروع شد و کارحتی به تهدید جانی و کتک کاری هم کشید، با همه آزار و اذیت ها من خوش شانس بودم که توانستم از ترکیه خارج شوم اما همزمان دل نگران کسانی مثل خودم هستم که همچنان در ترکیه گیرمانده اند»
سخنان مقامات ترکیه در بدتر کردن وضعیت پناهجویان رنگین کمانی نقش عمده ای ایفا کرده است. از یک سو، شعارهای خارجی ستیزانه و ضد پناهجو برای تحریک حس ملی گرایی در میان شهروندان ترک و از سوی دیگر سخنان ال‌جی‌بی‌تی‌کیو ستیزانه سبب شد تا پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی به خاطر هویت های متقاطع خود، به هدفی آسان برای حملات نژادپرستانه و ال‌جی‌بی‌تی‌کیو ستیزانه تبدیل شوند. برای مثال درآخرین دورانتخابات ریاست جمهوری درترکیه، رییس جمهوراردوغان از جامعه رنگین کمانی به عنوان اهرم فشاری علیه احزاب مخالف خود استفاده کرد تا به این وسیله جامعه مذهبی ترکیه را از رای دادن به این احزاب منصرف کند. برای نمونه، او در یکی از سخنرانی های انتخاباتی خود در شهر گیرسون گفت: « ما می رویم و بعد از ما طرفداران ازدواج «همجنس‌ها» سر کار می‌آیند. در جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو ازدواج حیوان و انسان هم هست. آیا هیچ وقت شنیده‌اید اعضای حزب «ج ه پ» یا حزب «ایی» ضد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو حرف بزنند؟ ما و ملت ما مخالف ال‌جی‌بی‌تی هستیم چون خانواده برای ما مقدس است.»
اکبر، مرد همجنسگرا افغانستانی ساکن قونیه می گوید با هر بار سخنان اردوغان در مورد جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو، شرایط بیشتر رو به وخامت می گذارد: «نه فقط در بین مردم، حتی در بین مسئولان ترک هم من این را حس کرده ام، رفتارشان در اداره مهاجرت قونیه وقتی متوجه گرایش جنسی من شدند بسیار تحقیرآمیز بود. من شک ندارم که این رفتار نتیجه سخنان افرادی مثل آقای اردوغان یا آقای علی ارباش است، وگرنه چرا در سال های قبل که خبری از این سخنرانی ها نبود من و دوستانم این مشکل را با اداره مهاجرت نداشتیم»
در گزارش سازمان ایلگا اروپا به این موضوع پرداخته شده که چگونه تورم بالا و زلزله 6 فوریه 2023 در ترکیه سبب وخیم تر شدن شرایط افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در این کشور شده است. در این گزارش آمده است که افراد ال جی بی تی کیو در مقایسه با دیگر افراد جامعه، تبعیض بیشتری را در زمان دریافت کمک های امدادی از جمله غذا و لوازم بهداشتی تجربه کرده اند، این موضوع در کنار شرایط اقتصادی پسا کرونا و تورم بالا به فقیرتر شدن افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو انجامیده و به دنبال آن بسیاری از افراد این جامعه خصوصا پناهجویان ال‌جی‌بی‌تی‌کیو دربسیاری از حیاتی ترین بخش های زندگی خود، از جمله در تامین کرایه خانه دچار مشکل شده یا از خانه های خود بیرون انداخته شده اند.
ابراهیم مرد همجنسگرای افغانستانی اچ آی وی مثبت می گوید که به دلیل ابتلا به اچ آی وی و برای دسترسی راحتر به خدمات درمانی به استانبول منتقل شد ولی اکنون زندگی در این شهر تقریبا غیر ممکن است: « در ابتدا که به این شهر نقل مکان کردم زندگی اصلا به این سختی نبود، با درآمدی که داشتم هم خرج کرایه خانه را می دادم هم اندکی برای خانواده به افغانستان می فرستادم، اما حالا، مخصوصا بعد از کرونا همه چیز عوض شد. با اینکه از سازمان ملل کمک مالی دریافت می کنم اما کفاف زندگی را نمی دهد برای همین هر سری مجبورم دنبال مکانی ارزان تر برای اقامت بگردم.» ابراهیم اضافه می کند که گرانی فقط مشکل او نیست: «وقتی شهرداری بعضی از مناطق را برای سکونت خارجی ها ممنوع کرد، مناطقی که معمولا می توانستیم خانه های ارزان اجاره کنیم را از دست دادیم. در کل زندگی در این شهر سخت است، هر زمان که انتخابات برگزار می شود یا وقتیکه در خیابان استقلال بمب گذاری شد، یا حتی گرانی و بیکاری در ترکیه، شهروندان ترک همه را از چشم ما پناهجویان می بینند، ولی آنها نمی فهمند که من هم یک قربانی ام، اگر می توانستم هیچگاه ایجا نمی ماندم.»
ترکیه روزگاری آغوش گرم خود را برای پناهجویان باز کرده بود، برای بسیاری از پناهجویان گریخته از جنگ و نا امنی و مجازات همچون پناهجویان افغانستانی، ایرانی، سوریه ای، وعراقی، کشور ترکیه همچون جزیره ای امن در میان دریای طوفانی بود. اما اکنون، مدت هاست که این جزیره با ثبات درگیر طوفان های ویرانگری است که عرصه را برای پناهجویان به شدت تنگ کرده است. آنها نه راه پس دارند نه راه پیش، نه می توانند به کشورهایشان باز گردند و نه می تواند دل به راه نا امن بزنند و خود را به کشور دیگر برسانند. UNHCR یا آژانس پناهندگان سازمان ملل در ترکیه عملکرد قابل قبولی از خود ارایه نداده است و به گواه بسیاری از پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی، در پروسه انجام مصاحبه، اختصاص سهمیه کشوری و بازاسکان به کشور سوم امن عدالت رعایت نمی شود. پناهجویان رنگین کمانی افغانستانی می گویند که تمایلی به مسیرهای پرخطر برای رسیدن به اروپا ندارند اما اگر قرار باشد تا بین مرگ تدریجی در ترکیه و مرگ در راه رسیدن به کشوری امن یکی را انتخاب کنند، انتخاب آنها دومی خواهد بود، قماری خطرناک با جان شیرین به امید یافتن یک زندگی بهتر.
گزارش از: علی عارفی
عکس از: Ozan Kose, AFP file picture
