آموزش در اینترنت و جامعه رنگین‌کمانی افغانستان؛ گفت‌وگو با آرتمیس اکبری
گزارش از شایا گلدوست، کنشگر جامعه رنگین‌کمانی در ایران‌وایر
جامعه رنگین‌کمانی افغانستان هم‌چون جامعه رنگین‌کمانی ایران، سال‌ها تحت سرکوب و سانسور بوده و زیست اعضای آن در تمامی عرصه‌های سیاسی و اجتماعی سانسور شده است.
افغانستان کشوری اسلامی است و هم‌جنس‌گرایی و عضوی از جامعه رنگین‌کمانی بودن در آن تابویی بزرگ محسوب می‌شود و ممکن است به قیمت جان فرد تمام شود. به همین دلیل کسی درباره جامعه رنین‌کمانی صحبت نمی‌کند و منابع و اطلاعات صحیحی هم درباره گرایشات جنسی و هویت‌های جنسیتی در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها یافت نمی‌شود.
این سانسور سیستماتیک و عدم آموزش درباره گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف در افغانستان سبب شده است تا افراد رنگین‌کمانی سال‌ها با بحران هویتی دست و پنجه نرم كنند. برای همین اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در این کشور برای گروه‌های جنسی و جنسیتی اهمیتی فوق‌العاده به عنوان ابزاری برای یادگیری دارد.
امروزه اینترنت برای کنش‌گران و گروه‌های به حاشیه رانده شده، ابزاری بسیار قدرتمند است تا صدای خود را انعکاس داده و باعث تغییرات مثبت در خود و جامعه شوند. این ابزار در حکومت‌های غیردموکراتیک، در سایه سانسور رسانه‌های حکومتی از اهمیت بیشتری برای گروه‌های به حاشیه رانده شده مانند جامعه رنگین‌کمانی برخوردار است.
از آن‌جایی که در افغانستان امکان آموزش درباره گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی وجود ندارد، سازمان‌هایی در خارج از این کشور تلاش می‌کنند از طریق شبکه‌های اجتماعی در فضای اینترنت، آموزش‌های لازم در رابطه با موضوعات جنسی و جنسیتی و جامعه رنگین‌کمانی را به عموم منتقل کنند و با ارایه منابع و اطلاعات صحیح، این گروه تحت ستم بتواند خودش را بهتر بشناسند.
«آرتمیس اکبری»، فعال جامعه رنگین‌کمانی و از موسسان «سازمان افغان ال‌جی‌بی‌تی» معتقد است که گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برای جامعه رنگین‌کمانی افغانستانی نه تنها ابزاری برای توانمندسازی، آموزش و یادگیری بلکه فرصتی برای شبکه‌سازی و دوست‌یابی در میان رنگین‌کمانی‌های افغان هم است.
او اشاره می‌کند که دسترسی به اطلاعات صحیح و از همه مهم‌تر، دسترسی به اینترنت در افغانستان با چالش‌های زیادی روبه‌رو است؛ از جمله قطعی و سرعت پایین اینترنت، مشکلات مالی در خرید بسته‌های اینترنتی، نداشتن دانش کافی در استفاده از اینترنت و غیره.
اکبری قدرت گرفتن طالبان را تهدیدی بزرگ برای جامعه رنگین‌کمانی افغانستان می‌داند و می‌گوید: «زمانی که افغانستان به دست جنگ‌جویان طالبان در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ سقوط کرد، شرایط برای مردم، به‌ویژه گروه‌های به حاشیه رانده شده و آسیب‌پذیر سخت‌تر شد. در همان هفته‌های نخست سقوط کابل، تلویزیون خبری ITV بریتانیا خبر تجاوز و ضرب و شتم یک مرد هم‌جنس‌گرا را در کابل توسط طالبان منتشر کرد. این مرد هم‌جنس‌گرا که به دلایل امنیتی نامش فاش نشده، در گفت‌وگو با این رسانه گفته بود پس از سه هفته گفت‌وگوی آنلاین در فیس‌بوک و واتس‌اپ با شخصی که ادعا می‌کرده هم‌جنس‌گرا است، به قرار ملاقات با او رفته و آن فرد وعده کمک به خروج از کشور داده بود. اما در قرار ملاقات متوجه می‌شود او از اعضای طالبان است و در کنارش سرباز دیگری از طالبان حضور دارد. آن دو سرباز طالب از او سوءاستفاده کرده و مورد ضرب و شتم قرارش داده بودند.»
آرتمیس در ادامه توضیح می‌دهد که چندین تن از اعضای جامعه رنگین‌کمانی ساکن افغانستان به او گفته‌اند که در شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر از سوی طالبان و طرف‌داران آن‌ها مورد حمله و تهدید قرار گرفته و پیام‌های تهدیدآمیز دریافت کرده‌اند: «این تهدیدات سبب شده‌اند که بسیاری از آن‌ها اکانت‌های خودشان را در فیس‌بوک ببندند و از شبکه‌های اجتماعی استفاده نکنند. آن‌ها تنها و اندک آزادی را هم که داشته، از دست داده‌اند. به گفته این افراد، اعتماد کردن در شبکه‌های اجتماعی مثل فیس‌بوک سخت‌تر شده است و دیگر نمی‌توانند مثل گذشته در شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنند، زیرا ممکن است تله‌ای باشد برای به دام انداختن آن‌ها توسط گروه طالبان.»
طالبان در دوره اول حکومت خود در بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ اینترنت و تلویزیون را ممنوع کرد اما در سال‌های اخیر نگرش آن‌ها تغییر کرده است و خود طالبان حضور گسترده و فعالانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر دارند و پیام‌های خودشان را از طریق پلتفرم‌های مختلف منتقل می‌کنند. این حضور گسترده طالبان در اینترنت سبب نگرانی بسیاری از کنش‌گران و گروه‌های تحت ستم مانند جامعه رنگین‌کمانی شده و عرصه را برای آن‌ها تنگ‌تر کرده است.
اما یکی دیگر از مشکلات دسترسی یه اینترنت و استفاده از شبکه‌های اجتماعی در افغانستان، خرید بسته‌های اینترنتی است. رنگین‌کمانی‌های افغان حتی در حکومت پیشین با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کردند. بعضی از آن‌ها به دلیل بیان جنسیتی متفاوت و رفتار و پوشش متفاوت با هنجارهای جامعه سنتی افغانستان، کاری برای امرار معاش پیدا نمی‌کردند یا اگر هم کاری پیدا می‌شد، با سختی و با حقوق بسیار پایین بود. همین مساله سبب می‌شد که بعضی از آن‌ها کارگری جنسی کنند تا پولی برای زندگی به‌دست آورند. الان با قدرت گرفتن طالبان، شرایط اقتصادی در افغانستان دشوارتر شده است و این کشور با بحران روبه‌رو است.
آرتمیس اکبری می‌گوید مردم غذای کافی برای خوردن ندارند و افغانستان در آستانه فروپاشی اقتصادی قرار دارد. این شرایط برای رنگین‌کمانی‌ها به دلیل تبعیض‌های مضاعفی که تجربه می‌کنند، دشوارتر است و آن‌ها در موضع آسیب‌پذیرتری قرار دارند. همین مساله سبب شده است آن‌ها نتوانند مثل قبل بسته‌های اینترنتی بخرند و به شبکه‌های اجتماعی و دنیای آزاد و اطلاعات صحیح دسترسی داشته باشند. علاوه بر گرانی، کیفیت و سرعت بسیار پایین یکی دیگر از مشکلات اینترنت در افغانستان است.
آرتمیس اکبری در ادامه می‌گوید: «موقعیت جغرافیایی و تبعیض‌های سیستماتیک از جمله موانع دیگری هستند تا رنگین‌کمانی‌های افغان نتوانند به راحتی از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند. در مناطق کوهستانی افغانستان به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های مخابراتی مناسب، اکثر افراد به اینترنت دسترسی ندارند و یا به سختی دسترسی دارند. این نبود زیرساخت مناسب و عدم دسترسی به اینترنت باعث به حاشیه رانده شدن هر چه بیشتر رنگین‌کمانی‌ها و سایر گروه‌های آسیب‌پذیر در این مناطق شده است و آن‌ها کمتر به اطلاعات و منابع درست دسترسی دارند. علاوه بر موقعیت جغرافیایی، در بعضی از ولایت‌های افغانستان دلایلی چون تبعیض‌های سیستماتیک به واسطه قومیت و مذهب باعث شده‌اند بخشی از جامعه از امکانات کمتری برخوردار باشند.»
به گزارش «سازمان عفو بین‌الملل»، طالبان به اقوام «هزاره» به چشم «دشمن» می‌نگرند و آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند.
از زمانی که طالبان قدرت را به دست گرفته‌اند، گزارشات زیادی از کوچ اجباری اقوام هزاره از ولایتی مانند «دایکندی» منتشر شده‌اند. این تبعیض‌ها به صورت مستقیم باعث تحت تاثیر قرار گرفتن وضعیت رنگین‌کمانی‌ها و دسترسی آن‌ها به خدمات اینترنتی می‌شود.
آرتمیس با توضیح این که اینترنت در جوامع غیردموکراتیک ابزاری است برای دسترسی به منابع و اطلاعات متنوع، افشاگری اخبار، یادگیری، مکاتبات سریع و ارتباط با دنیای آزاد و غیره، می‌گوید: «اما در جامعه‌ای مثل افغانستان، محدودیت‌ها و چالش‌های بسیاری برای رنگین‌کمانی‌ها وجود دارد تا به شبکه‌های اجتماعی دسترسی داشته باشند. آن‌ها حتی در حکومت جمهوریت بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ تحت سرکوب سیستماتیک بوده‌اند و اکنون با قدرت گرفتن طالبان، شرایط آن‌ها دشوارتر شده است. شبکه‌های اجتماعی و اینترنت برای بسیاری از اعضای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو‌پلاس بستری برای یادگیری درباره گرایش‌ها جنسی و هویت‌های جنسیتی، دوست‌یابی و شبکه‌سازی با هم‌نوعان خودشان، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌رسانی و ابراز وجود در شبکه‌های اجتماعی است. اما محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی و اینترنت از سمت طالبان، نداشتن امکانات مالی برای خرید اینترنت، موقعیت جغرافیایی، ترس از تهدید طالبان در شبکه‌های اجتماعی، تبعیض‌ها و ستم‌های مضاف بر اساس هویت‌های متقاطع سبب شده‌اند دسترسی این افراد به اینترنت کمتر شود و نسبت به گذشته بیشتر به حاشیه رانده شوند و صدای دادخواهی و روایت آن‌ها کمتر شنیده شود.»
